Imruᵓ al-Qays

(zm. ok. 540)

O poranku, kiedy ptactwo jeszcze w gniazdach swych

pędzę a koń mój zwalisty od wiatru szybszy,

Zwrotny, co w przód i w tył goni, w odskoku bystry,

jak głaz skalny nurtem wartkim z wyżyn niesiony.

Gniadosz to – gładki, że derka się z niego ślizga

jak deszczu kropla po wygładzonym kamieniu.

Smukły a wigoru w nim, że w cwału tętencie,

gdy się zagrzeje, prycha niczym kocioł z warem.

Inne w ciężkim galopie tumany wzniecają

spod kopyt o ziemię dudniących, gdy on płynie.

Pacholę niemocne szybko z siodła wytrąci,

takoż i osiłkowi szaty sponiewiera.

Szybki jak bączek, co nim dziecię, w ruch wprawiwszy,

kręci i wiruje dzierżąc dłońmi za sznurki.

Zad niczym u gazeli, nogi jak u strusia,

kłus jakoby wilczy, kroki lisa młodego,

Żebra potężne, a zajdź go od tyłu, ujrzysz

ogon prosty, co aż ku ziemi rozkrok skrywa.

Gdy w zrywie, bok jego jak żarna panny młodej

albo kamień młyński, co kolokwintę zgniata.

Na jego szyi jeszcze krew łownej zwierzyny

jakby na posiwiałych włosach henny plamy.

Ocknij się dziewko i pić nam nalewaj

a nie skąpże nam z Andaryny wina.

Które niczym szafranem przyprawione,

jakby doń wrzątku dolano się pieni.

Cnotliwego z drogi cnoty odwiedzie,

jeśli się napije wnet się rozklei.

Spójrz, jak skąpiradło, gdy mu kolejkę

naleją, za nic ma swoją fortunę.

Wzbroniłaś nam kielicha, matko Amra,

a kielich w prawo krąg wtenczas zataczał.

Z tych trzech, matko Amra, nie jest najgorszym

twój kompan, coś go rankiem napoiła.

Ilem to kielichów w Balbeku wypił,

ile w Damaszku, ile w Cezarei!

A my... śmierć nas i tak kiedyś dopadnie,

pisana nam jest i my jej pisani.

Nie ma już obozu ni koczowiska w Minie,

wyludniły się wzgórza Gawlu i Ridżamu.

Umarłe potoki na wzgórz Rajjanu stokach

są jak pismo niekształtne wyciosane w skale.

Bezduszne rumowisko niegdyś domem zwano;

czas jego minął – lata tłuste, lata chude.

Przyoblekło się w ziela łan, który zrosiły

burzowych chmur tumany i mżawka przelotna;

Chmury nocą czarne a mroczne o poranku,

chmury wieczorną porą grzmotami nabrzmiałe.

Rozwinął stulisz pędy, a hen na roztokach

gazele i strusie swe potomstwo wydały.

Swoich młodych krowy nie odstępują dzikie

w stadko się zbiły w polu cielęta płochliwe.

Strumień deszczu kontury domostwa odsłania

jak pióro, co ksiąg znaki wyblakłe wyostrza.

Jak ręka niewiasty, co czernidła kropkami

zatartych tatuaży kontury przywraca.

Stoję i rozpytuję, a kogóż mam pytać?

Czy te skały głuche, co przemówić niezdolne?

Pustka tu, gdzie gwarno było – odeszli świtem,

zostały tylko bruzdy i krzew rosplenicy.

Dziewczęciu o piersiach krąglutkich rzekłem:

„Spocznij na piachu, cóż, że brak poduszek!"

„Na Boga! – rzekła – twym słowom posłusznam,

choć żądasz tego, czegom nienawykła".

Całowałem w noc długą bez ustanku,

ssąc słodycz piżma, miód jakby spijając.

A gdy świt nastał: „Zhańbiłeś mnie" – rzecze –

„Wstań! Acz nie naglę. Jeśli chcesz, to zostań."

Dla jej ust samych muśnięcia zostałem,

dla pocałunków i dla pogaduszek.

Nasyciwszy się, jej burką okryty

rzekłem: „Oczy me, jutro łzę urońcie!"

Powstała, suknią zamiatając wokół,

szukając paciorków pereł rozprysłych.

Przypłynęła do mnie Buthajny zjawa nocą

z oddali; stęskniona za mną, rozmiłowana.

Wędrowała z Tila al-Hidżri aż dotarła

do mnie, do Aszaronów i Ghafików rodu.

Z jej wonią jakby piżma zapach się połączył;

sączy się z jej rękawów, bije od jej ramion.

Ulatuje, gdy ona z łoża swego wstaje,

nęci tego, kto w jej niewinności objęciach.

Odejście z Tajmy bólem było i zgryzotą,

tęsknotą, z którą przenigdy rozstać się nie da.

Wszak wielbiciela swego ona nie hołubi;

za dewizę ma cnotę – taka jej natura.

O czymże to oszczercy opowiadać będą,

jeśli nie o tym, iżem oblubieńcem twoim.

Prawda to, co oszczercy mówią, żeś ty szczodra

dla mnie, chociaż nie od wszystkich żeś przywar wolna.

Nalejże mi, synu Uzajna,

napoju złocistego nieco!

Nalewaj mi póki nie ujrzysz,

żem w obłędzie nieskrywanym

Od wina tego ociemniałość

oczu na losu nieuchronność.

Dojrzewało w stągwiach glinianych

aż mej rozpusty godne się stało.

Gdy zaś je wodą zakropiono,

jakby się oko nań rozlało,

Spoziera ku nam przenikliwie,

powieką za nic nie chce ruszyć.

Złoto perłami się okrywa

o każdym czasie, w każdej chwili.

Ujęte dłońmi karczmarzyka,

co w szatę z jaśminu odziany,

Z kwieciem nagietka upiętym

za jednym uchem i za drugim,

Lekkością i wdziękiem góruje,

maestrem będąc błazenady.

Wyśpiewaj mi, synu Uzajna,

pieśń, co Al-Matyrony sławi.

Jak na łowy, to z bystrookimi sokoły;

każdy żarłoczny, o wzroku dalekosiężnym.

Brew wydatna, oczy jeszcze nie chwytne;

rozwodnionym mlekiem go nie karmiłeś.

Nie na równinach go matka zrodziła,

jeno na gór niebosiężnych wierzchołkach.

Lotki ma zwarte, rzadkim puchem kryte,

barwnie upstrzony od grzbietu po szyję.

Chyżego królika migiem pochwyci,

spadając raptem z podniebnego lotu,

Brzeszczotem go przekłuwając zatrutym

i dziobem jak mątwi zęby wygiętym.

Krążą wysoko hen na firmamencie

gotowe w pościg błyskawicą ruszyć.

U kresu łowów, zanim sił zabraknie

powracającym z daleka o zmroku,

Pięćdziesiąt jakoby koźlątek tłustych;

te już ubite, tamte jeszcze żywe.

Powiem wam teraz o jednym kogucie,

co piękniejszy niż paw w Mahdiego zamku

Dzielny jak ten kto lwa w jaskini nęka.

Wokół niego kokoszek armia stąpa,

co rusz na jedną to na drugą wskoczy.

Pianie jego niczym pioruna grzmoty,

dziób jego jakoby oskard szpiczasty –

gdy nim uderza, nic mu się nie oprze.

Oczy ma z przodu i z tyłu zarazem,

szyja i głowa do róży podobne.

Pierze jak szata suto haftowana,

po wierzchu puszkiem błyszczącym pokryte

jak frędzle, co szablę przyozdabiają.

Postura potężna, kształt harmonijny,

sylwetka zgrabna, korpus wyprężony,

grzbiet lekko zgięty, szlachetna uroda.

Nogi rozwarte, gdy się na nich wspina,

a ich podporą dwie smukłe golenie.

Ostrogi jego dobrze zaostrzone

jakby to były podkowy, gdy pędzi

lub bransolety brzęczące, gdy kroczy.

Rywalowi on nigdy nie przepuści;

ileż ptaków obił, ile obije,

wierzgając, skacząc, łomocząc skrzydłami.

Szasta i macha to w dół, to znów w górę

jak ręce tkaczki na krosna osnowie.

Gdy kogut stanie, po dwakroć roślejszy,

skok jego do skoku rysia podobny.

Nie ma takiego, co mu sprostać może,

chwała więc Bogu, co chwały jest panem!

Do pijaczyny kac na dobre przywarł

i palców drżenie mu w spadku zostawił.

Przeto kielicha utrzymać nie może,

jeśli lewicą prawicy nie wesprze.

Wzniosłem ku niemu kielich wątłą dłonią,

a gdy się nim pokrzepił w lot otrzeźwiał

I pyta: „A może byś tak raz jeszcze

uraczył mnie, bo pragnienie mam wielkie?”

Rzekłem: „Owszem, nie raz, a razy wiele

i tak się postaram, że będzie pysznie”.

Taki to już jest jego i mój nałóg,

że gdy mu doleję, chce jeszcze więcej.

Aż w końcu pada i wszystko mu jedno,

czy na pierzynę, czy na gołą ziemię.

Posłuchałbym kazań, gdyby mi co dały,

przeczytałbym wszystkie świętych ksiąg wersety.

Każda istota swojej wędrówki dopełni,

nieodwołalnie ustalony jej termin.

Inkaust w piórach już wysechł - wszakże Bóg sam

wyroki swe wydał i wszystko zapisał.

Iluż to widzieliśmy królów i władców,

co się los od nich odwrócił i odmienił!

Iluż niewolników przez panów puszczonych

do majątku doszło i go pomnożyło!

Nie mówże mi przeto o tym, co minęło:

„Niechby się nie stało, to co wczoraj było”.

Ciesz się tym co dzisiaj, troski jutra porzuć,

bo każdy z dni twoich nową troskę kryje.

Człowiek bez ustanku przed śmiercią umyka,

lecz czy ta ucieczka korzyść mu przyniesie?

Każde stworzenie zakosztuje raz jeden

udręki śmierci, bo też śmierć to udręka.

Hejże, wy tam ludzie! Cóż was omotało?

Dziw to jest nad dziwy! Skąd w was ta niebaczność?

Przecie tu choroby, potem śmierć dopada,

dalej grób i pogrzeb, i lamentów wrzawa.

A potem Dzień Sądu i księga uczynków,

potem dusz ważenie, ogień gorejący

I dróżka niż włos węższa, a kto z niej spadnie,

ten na potępienie wieczne i katusze.

Ufność moja w Bogu, że On sprawiedliwy.

Boże Wiekuisty, toż to nie są igry!

Dom, w którym jesteśmy takim jest domem,

gdzie na stałe nie podobna zabawić.

Iluż, iluż przebywało tu ludzi!

Zabierała ich noc, zabierał ich dzień.

To jeźdźcy, co tu na postój dotarli,

chwilę odpoczęli i odjechali.

Ci, co to przyjaciółmi byli; ale

późno już było, czas odwiedzin minął.

Odkąd odeszli, wieść o nich zginęła;

gdybyż wiedzieć, co u nich, dokąd zaszli...

Los sprawił, że nie odwiedzą już miejsca,

gdzie spoczęli, i nikt ich nie odwiedzi.

Iluż to porzuciło swoje domostwa

i pola, które pustką teraz świecą!

Taki to już widać jest ziemski padół;

odchodzą ludzie, pustoszeją domy.

W jakim dniu można losowi zaufać?

Wszakże on co dzień się o coś potyka.

Jakże przed śmiercią, kto żyw umknąć zdoła,

skoro ucieczka go ku niej przybliża?

Życie takie ludziom przesłanie głosi,

że w ręce ich kredyt został włożony.

Niechże więc wiedzą to i pewność mają,

że kredyt ów kiedyś przyjdzie im spłacić.

Suchy bochenek chleba

zjadasz samotnie w kącie.

Kubek schłodzonej wody

z czystej krynicy pijesz.

Izdebka mała, ciasna,

gdzie dusza twa swobodna.

Meczecik na zaciszu

w odludnej okolicy.

Z kajetu w nim się uczysz

plecami o słup wsparty,

O tych, co już odeszli

w dawno minionych wiekach.

Lepsze to niż godziny

w cieniu wielkich pałaców,

A potem kara wieczna

w parzącym ognia żarze.

Taki to mój testament

dla tych, co tu i teraz:

Błogosławieni, którzy

słyszą – to im wystarczy.

Słysz więc rad tego, co się

zwie Abū l-ᶜAtāhiya.

A dzień jej gniewny, znojny. A noc jej świetlista, przecudna,

A jej gasnąca gwiazda patrzy bacznym okiem

I ów straszliwy odmęt wiwatów, zgiełku, lamentu, ryku, świergotu, krakania.

Tyrani tych czasów w proch się obracają, a ludzie poczciwi krzyż dźwigają.

W dniu owym biada niesprawiedliwym, pyszałkom i nieprawość szerzącym!

To dzień dziejowy, to Ostatecznego Sądu godzina.

W dniu owym biada ciemiężcom!

Wszak to rewolucja i jej dzień posępny, straszliwy.

Proporce jak maki falują. Dal rozbudzają, bliżę rozświetlają.

Bębny echo cudnej pieśni powtarzają.

Trąby każdego, kto słyszy i słucha wzywają.

Iskry w oczach ludzi płomieniem strzelają .

Ogień zaś pyta: Jestli tego więcej? I miecz odpowie, a trwoga o siwiznę przyprawi.

W dniu owym biada ciemiężcom! Biada im od wzgardzonego wyznawcy.

Bo on prawa żądny, uparty, oddany. Biada możnym i zadufanym.

Wybiła godzina ciemiężców.

(Tłum. własne)

O duszo! Gdyby nie nieśmiertelności

pożądanie, nie miałbym świadomości

melodii, jaką wieki wyśpiewują.

Lecz przymuszony wyparłbym się swego

jestestwa dla oblicza pozornego,

którego sekret groby przechowują.

*

O duszo! Gdybym się łzami nie obmył

albo gdyby moje powieki pokrył

kir duchów i chorobą powalonych,

żyłbym, jak ociemniały, któremu oczy

skorupa jakaś przysłania i mroczy,

że widzi tylko mrok nieprzenikniony.

*

O duszo! Czymże jest życie, jeśli nie

nocą, która świat ciemnością ogarnie,

by zakończyć się świtem, co trwa i trwa.

A serce spragnione myśl mi podrzuca,

że gdzieś tam istnieje życia krynica

w amforze śmierci i ukojenie da.

*

O duszo! Jeśliby nieuk jakiś powiedział,

że duch tak jak ciało do kresu zmierza

i że co przemija, to nigdy nie wraca,

wtedy odpowiedz mu, proszę, że kwiecie

zwiędnie i przeminie na tym świecie,

nasiono zaś trwa, w wieczność się obraca.

(Tłum. własne)

Bo jestem obcy,

bo ukochany Irak

daleko, a ja tutaj tęskniący

do niego, do niej... Wołam: Iraku!

A me wołanie powraca szlochem,

wybuchającym echem.

Czuję, że przebyłem etap

od śmierci do świata, który nie odpowiada

na me wołanie.

Albo wstrząsnąłem gałęźmi,

z których prócz śmierci cóż spada?

Kamienie.

Kamienie – nie owoce.

Nawet oczy

to kamienie zraszane krwią nieco.

Kamieniem jest me wołanie, głazem wargi moje,

a moje nogi wiatrem, co po pustkowiu hasa.

(Tłum. własne)

Miłość do ciebie to ptak zielony,

dziwny zielony ptak.

Wzrasta, kochanie, jak ptaki wzrastają,

dziobie moje palce

i powieki dziobie.

Skądże przyfrunął?

Kiedy przyfrunął ten piękny, zielony ptak?

Nie myślałem o tym, kochanie,

bo kto kocha, nie myśli.

●

Miłość do ciebie to dziecię o jasnych włosach,

co przewraca wszystko na swej drodze,

odwiedza mnie,

gdy deszcz pada

bawi się moimi brulionami,

a ja nic na to.

Gra na moich uczuciach,

a ja nic na to.

Miłość do ciebie to niesforne dziecię;

gdy wszyscy śpią, oka nie zmruży.

Dziecię,

którego łez niepodobna znieść.

●

Miłość do ciebie wzrasta samotnie

tak, jak zakwitają pola,

tak, jak u naszych drzwi

wyrasta czerwony anemon,

tak, jak na zboczach

migdałowce i pinie rosną,

jak w sercu brzoskwini

cukier płynie.

Miłość do ciebie, kochanie, jest jak powietrze;

otacza mnie,

choć nie wiem skąd, ani nie wyczuwam.

Miłość do ciebie jest wyspą, której wyobraźnia nie odda;

jednym z tych snów

niewymownych, niewytłumaczalnych.

●

Czymże jest miłość do ciebie, kochanie?

Kwiatem? Sztyletem?

Płonącą świecą?

Burzą rujnującą?

Czy wolą Boga, której nie sposób się oprzeć?

●

Wszystko, co wiem i co czuję,

że ty, kochanie, moją ukochaną jesteś.

I że kto kocha,

nie myśli.

(Tłum. własne)

Nizār Qabbānī, Ar-Rasm bi al-kalimāt,
Bayrūt 1966, s. 29-31

Ludzie w moim kraju są drapieżni jak sokoły.

Ich śpiew jest jak dygotanie zimą w strudze deszczu,

Ich śmiech jak syk płomienia palących się drew,

Ich kroki grzęzną w glebie.

Zabijają, kradną, piją i głośno bekają

ale to są ludzie.

Są dobrzy, gdy mają dwie garści grosza.

I wierzą w przeznaczenie.

Przed bramą do wioski siedzi stryj Mustafa

który kocha MUSTAFĘ *.

Siedzi tam godzinę między popołudniem a wieczorem

a wokół niego milczący mężczyźni.

Opowiada im historię z życia wziętą,

historię, która w ich sercach smutek nicości rodzi,

i sprawia, że ci mężczyźni łkają

ze spuszczonymi głowami,

patrząc w milczeniu w głąb grozy, pustki i ciszy.

Jaki jest cel mordęgi człowieka, jaki cel życia?

Boże!!!

Słońce jest Twoją światłością, półksiężyc czoło Twe zdobi,

a te góry niewzruszone tronem są Twym solidnym.

Ty zaś, Boże, sądy sprawujesz.

* Epitet Mahometa (dosł. wybrany).

Człek jeden budował, piął się w górę, zamki stawiał.

Czterdzieści jego komnat wypełniało złoto błyszczące,

aż w wieczór szarawy przyszedł doń Azrael,

trzymając między palcami mały kajecik.

Azrael uniósł różdżkę,

wyjawiając sekret słowa "bądź" i sekret słowa "był".

I do piekła potoczyła się dusza owego człeka

(O Boże!

Jakżeś Ty okrutny, ponury, Boże!)

Wczoraj odwiedziłem mą wioskę – umarł stryj Mustafa

i złożono go w ziemi.

Nie zbudował zamków (chata jego z gliny była),

a za starymi marami szli

ci, co jak on stare, lniane sukmany noszą

i nie pamiętają o Bogu ani Azraelu, ani o słowie "był",

bo rok ten jest rokiem głodu.

A przy wrotach cmentarza stał mój przyjaciel Chalil,

wnuk stryja Mustafy

i kiedy wzniósł ku niebu swoje krępe ramię,

w oczach jego przemknął błysk pogardy,

bo rok ten jest rokiem głodu.

(Tłum. własne)

To ja,

a to moje miasto,

w środku nocy.

Przestronność placu, mury jak góry

pojawiają się i znikają za górami.

Papierek zawirował na wietrze, po czym upadł, a potem

zginął wśród uliczek.

Rozpływa się cień,

cień się wydłuża,

a ciekawskie oko lampy nuży;

nadepnąłem na jej promień, przechodząc

i moje serce przepełniła smutna strofa.

Podchwiciłem ją, a potem zamilkłem.

Ktoś ty jest?.. Ktoś ty?

Głupi stróż nie ma pojęcia, o czym mówię.

Dziś wyrzucono mnie

z mojego pokoju

i jestem zagubiony, bezimienny

To ja,

a to moje miasto!

(Tłum. własne)

A wy łany suńcie słomianymi krokami,

zdejmij swoją koszulę góro.

Przechodzi światło, przechodzą jego owady,

chaszcze przechodzą,

przechodzą wzgórz talie.

A mnie

otulonego przez czas i popiół

drzewo strąca ze swoich prześwitów

i chwyta mnie przestworze zamknięte między niewidzialnymi udami.

Wśród fal owoców szukam pąka labiryntu,

dokąd uniesie mnie żagiel rozkoszy, tam gdzie skały mieszają się z masztami

i gdzie ciało jest niszą, a pożądanie obleganą twierdzą.

Powiadam więc: nasz świat będzie bestią

zieloną

ale –

miłości nadchodząca, nadchodzące ciało!

Gdzie ci dam schronienie,

cóż ci ofiarować mogę

prócz pamięci motyli?

(Tłum. własne)